اهمیت مطالعه عینی فاجعه های تاریخی

31 می روز یادبود قربانیان سرکوب های سیاسی است که هر ساله مطابق با فرمان رئیس جمهور جمهوری قزاقستان مورخ 5 آوریل سال 1997 میلادی تجلیل می گردد.

در طول سالهای سرکوب، بیش از 5 میلیون نفر در اردوگاه های قزاقستان زندانی شدند. بین سالهای 1920 و 1953 بیش از 100 هزار نفر فقط در قزاقستان مورد آزار و اذیت و محکومیت قرار گرفتند و بیش از 25 هزار نفر به اعدام یا تیرباران محکوم شدند.

در سال 1928 ، 44 “ملی گرای بورژوازی” ، از جمله چهره های برجسته ای همچون Ahmet Baitursynuly, Mirzhaqyp Dulatuly, Magzhan Zhumabayev, Zhusupbek Aimauytov, Khalel Ghabbasov و دیگران دستگیر شدند.

در سال 1930، Mukhamedzhan Tynyshpayev, Khalel Dosmukhamedov, Zhaqyp Aqbayev و دیگران دستگیر شدند. برخی از آنها به روسیه تبعید شدند. تقریباً همه آنها در سالهای 1937-1938 مورد اصابت گلوله قرار گرفتند.

در میان قربانیان این سرکوب شخصیت های سیاسی و فرهنگی از قبیل Turar Rysqulov، Nighmet Nurmaqov، Sultan Qozhanov، Uzaqbay Qulumbetov،  Zhandosov Oraz، Abilhaiyr Dossov، Smaghul Saduaqasov، Temirbek Zhurgenov، Alikhan Bokeikhanov ، Saken Seifullin ، Sanjar Asfendiyarov بود.

طبق سیاست استالین، اتحاد جماهیر شوروی همه این چهره ها را به عنوان “دشمنان مردم” خواند و تیرباران کرد. این رجال سیاسی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی کاملاً تبرئه شد.

امروزه خیابانها و سازمانهای دولتی در بسیاری از شهرهای قزاقستان به نام این افراد نامگذاری شده اند. آثار آنها توسط دانشمندان مورد مطالعه قرار می گیرد و توسط دانش آموزان مدرسه و دانشجویان خوانده می شود. بناهای یادبود به احترام آنها در کشور برپا شدند.

بنای یادبود قربانیان سرکوب های سیاسی در سال 2012 در پایتخت قزاقستان رونمایی شد. این مجسمه یادبود یادآور درد و رنج مردم است.

لازم به ذکر است که ایده برپایی بنای یادبود متعلق به جناب آقای نورسلطان نظربایف، اولین رئیس جمهور و رهبر ملت قزاقستان  است. وی در افتتاحیه آن بنای یادبود تاکید کرد که “معلوم شد که زندگی اشتراکی یک آزمایش بیرحمانه ای بود که باعث نابودی شیوه زندگی باستانی در روستا، تخریب پایه های هزارساله تمدن عشایری در سرزمین ما شد. همه اینها باعث رنج میلیون ها نفر شده است. قحطی و عواقب وحشتناک آن به یک فاجعه غم انگیزانسانی بزرگ در دوره اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد”.

در آغاز قرن بیستم، قزاقستان در دو مرحله قحطی بزرگی را تجربه کرد.

اولین دوره قحطی  سال های 1921 و 1922 میلادی بود. در این دوره، در نتیجه افزایش شدید مرگ و میر و گرسنگی جمعی، جمعیت قزاقستان 1 میلیون نفر کاهش یافت.

دوره دوم قحطی سالهای 1932 و 1933 بود. این قحطی ناشی از سیاست رسمی مسکو در “نابودی ثروتمندان”، زندگی اشتراکی، افزایش برنامه ها برای مصادره مواد غذایی و همچنین مصادره دام از مردم بود. در قزاقستان به این قحطی “قحطی گلوشچکین” نیز گفته می شود.

آقای ماقاش تاتیموف، جمعیت شناس قزاقستان، در مورد خسارات وارد به مردم قزاقستان گفته بود که در آن زمان 2 میلیون و 20 هزار نفر از قزاق ها جان خود را از دست دادند و 616 هزار نفر نیز مجبور به نقل مکان شدند. آقای اضیلبیکوف، مورخ ثابت می کند که در این مدت 2.5 میلیون نفر کشته و 616 هزار نفر آواره شده اند (در مجموع 3 میلیون 116 هزار نفر).

آقای خانکلدی آبژانوف، پروفسور معروف و مدیر موسسه تاریخ و قوم شناسی به نام ولیخانوف مطمئن است که “قحطی حداقل 3 میلیون قزاق را کشت. یک ششم مردم محلی برای همیشه از میهن تاریخی خود خارج شده اند. از 3.5 میلیون قزاق در سال 1897 ، که 82 درصد از جمعیت جمهوری را تشکیل می دادند، فقط 2.3 میلیون نفر در سال 1939 باقی مانده بودند و سهم آنها از جمعیت جمهوری به 38 درصد کاهش یافت”.

ولی آقای آلکسینکو ( A. N. Alekseenko )، دکترای علوم تاریخی، پروفسور روسیه متعقد است که برخی از داده ها در مورد خسارات وارده به قزاقها اغراق آمیز است. این دانشمند روسیه می نویسد که “… تلفات جمعیت قزاقستان بیش از 1 میلیون و 840 هزار نفر، یا 47.3 درصد از ملت قزاق در سال 1930 نبود. قزاقهای شمال جمهوری بیشترین آسیب را دیدند. تلفات در اینجا 879.4 هزار نفر، یا 74.5 درصد از این گروه قومی در سال 1930 بوده است. بیش از نیمی از نمایندگان گروه قومی در قزاقستان شرقی – 410.1 هزار نفر یا 52.3 درصد مردم این ئنطقه از دست رفته اند. قزاق های غربی 394.7 هزار نفر یا 45.0٪ از این گروه قومی، قزاق های جنوب 632.7 هزار یا 42.9٪ جمیعتش را از دست داده اند”.

طبق مطالعات و بررسی های مختلف، حدود  3.5-4 میلیون قزاق بر اثر گرسنگی گسترده مرده بودند. به طور کلی، طبق بررسی های پژوهشگران، می شود گفت که در اوایل قرن بیستم در زمان سرکوب های سیاسی و در هنگام قحطی ها 60-65٪ از قزاق ها جان خود را از دست دادند.

رئیس جمهور قزاقستان قاسیم-ژومارت توقایف در مقاله “استقلال گرانبهاتر از همه چیز است” (5 ژانویه 2021) در روزنامه “اگمن قزاقستان” خاطرنشان کرد که قحطی گسترده در قزاقستان هنوز به طور کامل بررسی نشده است و دولت باید نتایج آن را ارزیابی کند”.

جناب آقای توقایف در مقاله فوق الذکر نوشت: «100 سال از قحطی دسته جمعی که میلیون ها قزاق را در 1921-1922 کشته بودند، می گذرد. اگر به دلیل این فاجعه هیچ مرگ و میر گسترده ای رخ نمی داد، جمعیت ما بسیار بیشتر از جمعیت فعلی بود”. در واقع، برخی از محققان بر این باورند که بدون قحطی در اوایل قرن بیستم، جمعیت قزاقستان امروز حداقل 50 میلیون نفر می بود.

رئیس جمهور قزاقستان معتقد است که براساس داده های کارشناسان، ارزیابی عواقب قحطی در سطح دولت ضروری است. رئیس جمهور قزاقستان تأکید کرد که “ما باید به طور مداوم و مسئولانه با این مسئله مهم رفتار کنیم. به طور کلی، تحقیقات تاریخی باید بدون شعار و سر و صدا، از طریق کاملا علمی انجام شود”.

تحقیق و بررسی حقایق تاریخی و جنایات علیه بشریت در قزاقستان پس از کسب استقلال امکان پذیر شد.

به طور کلی، مطالعه عینی تاریخ ، آشکار ساختن علل و عواقب فاجعه های تاریخی ملت قزاق برای جلوگیری از تکرار نسل کشی ها و جنایات علیه بشریت در آینده مهم است.