در روزهای اخیر «دلازدایی» موضوع داغ محافل اقتصادی شده است. این اولین باری نیست که صحبت از دلارزدایی می‌شود. ایران هم اولین کشوری نیست که برای حذف دلاز از مبادلات ارزی تلاش می‌کند. پیش از این نیز کشورهایی مانند پرو در این مورد اقدام کرده‌اند.
اما حالا صحبت از این است که ایران چقدر برای حذف دلار از مبادلات خود آماده است؟ برای مثال تکلیف بازار دارو با حذف دلار چه می‌شود؟ دولت چه برنامه‌ای برای داروهای وارداتی و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید داخلی دارو دارد؟
اینها سوالاتی است که فقط در یک حوزه مطرح شده است. موضوعی که موجب نگرانی برخی از بیماران شده که آیا قرار است با موج دیگری از اختلال در عرضه و دریافت دارو مواجه شوند؟
واردات دارو از کشورهای غربی چه می‌شود؟
نکته مهمی که در این مورد باید در نظر داشت، وابستگی بازار دارو به مبادلات با کشورهای دیگر است. سیف‌الرضا شهابی، عضو سابق انجمن داروسازان ایران به تجارت‌نیوز می‌گوید: «اگر خرید دارو و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید دارو از کشورهای غربی باشد، حذف دلار ناممکن به نظر می‌رسد.»
او ادامه می‌دهد: « اگر از چین یا هند هم واردات داشته باشیم، امکان دارد تمهیداتی برای حذف دلار و جایگزین پول‌های دیگر انجام شود.»
شهابی می‌گوید: «ایران از زمانی که تحت تحریم‌ها قرار گرفت و در انتقال پول از سیستم‌های بانکی که کنترل آن در اختیار بانک‌های امریکایی قرار دارد با مشکل روبه‌رو شد؛ مسئله حذف دلار را مطرح کرد. از آنجاکه در آن مقطع تنها کشوری بود که دنبال حذف دلار بود با موفقیت همراه نشد، بیشتر در حد حرف باقی ماند.»
به گفته او پس از آنکه روسیه هم به علت جنگ با اوکراین تحت تحریم‌های شدید کشورهای غربی قرار گرفت، مسئله حذف دلار از مبادلات جدی‌تر شد. با توجه به این که چین که فعلا حرف اول را در اقتصاد می‌زند، برای مقابله با هژمونی اقتصادی آمریکا از حذف دلار حمایت می‌کند. بنابراین اکنون دلارزدایی به صورت یک مسئله قابل توجه در سطح جهانی مطرح است.
کشورهایی که بیشترین دارو را به ایران صادر می‌کنند
اتاق بازرگانی تهران سال 1400 در گزارشی به وضعیت تجارت دارو در ایران پرداخت. بر اساس این گزارش، در میان کشورهای صادرکننده دارو به ایران، چین صدرنشین بود. ایران در طول این مدت حدود 119 میلیون دلار معادل 19 درصد از کل واردات دارویی خود را با چین انجام داده است.
اما پس از چین، چه کشورهایی بیشترین صادرات دارو به ایران را داشتند؟ بنا بر گزارش اتاق بازرگانی تهران، امارات متحده عربی با 115، ترکیه با 49، آلمان با 49 و سوئیس با 41 میلیون دلار در رده‌های بعدی قرار دارند.
به عبارتی واردات دارو به ایران تنها از یک کشور هم‌سو با دلارزدایی یعنی چین صورت نمی‌گیرد. ضمن اینکه اگر صادرات دارو به کشورهای دیگر را هم در نظر بگیریم، آلمان بیشترین واردات دارو از ایران را دارد.
سیاست کاهش واردات دارو به ضرر بیماران است
وزارت بهداشت در سال‌های اخیر برای تامین دارو بیشتر به سمت حمایت‌کنندگان داخلی پیش رفت تا میزان واردات دارو را کمتر کند. سیاستی که به گفته نایب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو یعنی آسیب به بیماران.
مجتبی بور بور درباره سیاست‌های کلی دولت درباره تامین دارو به ایلنا گفت: «سیاست کلی دولت در حوزه تامین دارو به شدت به این سمت رفته که تولید دارو را به عنوان ابزار اصلی تامین قرار دهد.»
او ادامه داد: «گاهی دولت تعادل رعایت نمی‌کند و تامین دارو به نفع مصرف‌کننده را فدای حمایت از تولیدکننده می‌کند. این موضوع گاهی برای مصرف‌کنند مشکل ایجاد می‌کند.»
نایب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو توضیح داد: «وزارت بهداشت ساده‌ترین راه را انتخاب کرده است که در بسیاری از موارد بیمار متضرر می‌شود. چراکه حق انتخاب او را می‌گیرند. برای مثال بیماری که چند سال داروی خاصی را از شرکت خاصی مصرف کرده و جواب هم گرفته، دارو را به منبع ایرانی تغییر می‌دهد و جواب لازم را نمی‌گیرد.»
بور بور گفت: «دولت به راحتی می‌گوید فقط همین گزینه است و داروی خارجی نیاز ندارید. از بعد اقتصادی دولت حق دارد اما از بعد مسئولیت نسبت به مصرف‌کننده رفتار غیرمنصفانه‌ای دارد.»
بازار داروی ایران همیشه یا با کمبود دارو مواجه بوده یا شاهد نایاب شدن چند قلم دارو بود. کالایی حیاتی که نبودن آن، می‌تواند جان افراد را هم بگیرد. همین حالا هم برای پیدا کردن برخی از اقلام دارویی، باید ساعت‌ها آواره داروخانه‌ها شد تا شاید از انبار یکی از این داروخانه‌ها پیدا شود. در چنین شرایطی رئیس دولت سیزدهم از حذف دلار از مبادلات ارزی می‌گوید. مبادلاتی که یک سر آن به اقتصاد سلامت گره خورده است.
بررسی موارد بالا از جمله سیاست تامین دارو، حجم داروهای وارداتی و کشورهای مبدا نشان می‌دهد، دلار زدایی از بازار دارو چندان کار راحتی نیست.
کارشناسان اقتصادی نیز بر این باورند حذف دلار به همان راحتی که مقامات دولتی در تریبون‌ها اعلام می‌کنند، نیست و باید برنامه‌ای جامع و طولانی مدت برای آن داشت.