در روزگاری که جهان به دنبال هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و یادگیری ماشین است؛ اصلی‌ترین دغدغه کاربر ایرانی سرعت پایین اینترنت و وصل کردن VPN برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی است.
به گزارش اخبار جدید به نقل از زومیت، نارضایتی از وضعیت اینترنت و دشواری‌هایی که کاربران در سر و کله زدن با فیلترینگ و فیلترشکن‌ها تحمل می‌کنند موضوعی نیست که بتوان آن را عادی‌شده تصور کرد. حالا بیشتر از ۱۸ ماه از تشدید محدودیت‌های اینترنت گذشته است اما هنوز کاربران به وضعیت اینترنت کشور، محدودیت‌ها و مسدودیت‌هایش اعتراض دارند و اینترنتی با کیفیت و سرعت بالاتر را طلب می‌کنند.
توجه به شبکه‌های اجتماعی می‌تواند نسبت‌به افکار عمومی و مطالبه‌های مختلف مردم اطلاعات مهمی به دست دهد و ما را از نیازها و دغدغه‌های کاربران مطلع کند. برخی از این اطلاعات از این لحاظ حائز اهمیت‌اند که می‌توانند یک هشدار مهم برای دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیران باشند تا هم در جریان پیامدهای تصمیم‌هایشان قرار بگیرند و هم امکان پیش‌بینی وقایع احتمالی آینده را داشته باشند.
بررسی دغدغه‌هایی که مردم در سال ۱۴۰۲ در حوزه‌ی فناوری داشته‌اند یکی از سؤالاتی است که زومیت از لایف‌وب درخواست کرد که با بررسی شبکه‌های اجتماعی و محتوایی که کاربران در این پلتفرم‌ها منتشر کرده‌اند، به آن پاسخ دهد.
مرکز رصد و پایش شبکه‌های اجتماعی لایف‌وب ۱۴ میلیون محتوای منتشرشده مرتبط با حوزه‌ی فناوری در سال ۱۴۰۲ را بررسی کرده و داده‌هایی که به دست آورده نشان می‌دهد فیلترینگ و فیلترشکن دغدغه اصلی کاربران در سال ۱۴۰۲ بوده که در اینستاگرام، ایکس (توییتر سابق) و تلگرام درباره آن تولید محتوا و صحبت کرده‌اند.
از مجموع ۱۴ میلیون محتوای منتشرشده درباره‌ی حوزه‌ی فناوری در سال گذشته ۶ میلیون محتوا مستقیماً به موضوع فیلترینگ، فیلترشکن و پروکسی مربوط می‌شود. موضوع فیلترینگ در ۴۴ درصد از محتواها وجود داشته است.
۲۳ درصد از محتواهای منتشرشده به موضوع وضعیت اینترنت مربوط بوده است. دو موضوع «هک و امنیت اطلاعات» و «هوش مصنوعی» هر کدام ۱۳ درصد از کل محتوا را به خود اختصاص داده‌اند.
فیلترینگ به‌عنوان پرتکرارترین موضوعی که در سال ۱۴۰۲ در حوزه فناوری توسط کاربران ایرانی درباره‌اش محتوا منتشر شده، ۵۳ درصد از کل محتوای تولیدشده در تلگرام را به خود اختصاص داده است. در این پیام‌رسان «فیلترینگ»، «خرید و فروش فیلترشکن» و «پروکسی» یکی از پرتکرارترین محتواها بوده است.
از مجموع محتوایی که در سال ۱۴۰۲ در تلگرام منتشر شده ۲۸ درصد به حوزه فناوری اطلاعات مربوط بوده است. سهم این نوع از محتوا در پلتفرم ایکس ۲۳ درصد بوده و در اینستاگرام هم ۵ درصد از کل محتوای منتشرشده به مسائل حوزه فناوری مربوط بوده است.
سهم محتوا درباره‌ی فیلترینگ در تلگرام ۵۳ درصد، در اینستاگرام ۱۵ درصد و در ایکس ۲۱ درصد بوده است. در شبکه اجتماعی ایکس بیشترین محتوای مرتبط با حوزه‌ی فناوری (۳۶ درصد) به وضعیت اینترنت و مشکلات آن مربوط بوده است. در اینستاگرام هم ۲۲ درصد از محتوا در این حوزه به وضعیت اینترنت و مشکلاتش مربوط بوده و در تلگرام سهم این محتوا ۲۱ درصد بوده است.
کاربران اینستاگرام در میان موضوعات مختلف مربوط‌به حوزه‌ی تکنولوژی بیشتر به موضوع هوش مصنوعی علاقه‌مند بوده‌اند؛ به‌طوری که ۲۴ درصد از مجموع محتوای این حوزه به AI اختصاص داشته است. سهم ایکس از این موضوع ۱۷ و سهم تلگرام ۹ درصد بوده است.
کاربران شبکه‌ی اجتماعی ایکس بیشتر از کاربران تلگرام و اینستاگرام درباره‌ی موضوع هک و امنیت اطلاعات محتوا تولید کرده‌اند. سهم ایکس در این موضوع ۱۷ درصد، تلگرام ۱۱ درصد و اینستاگرام ۶ درصد بوده است. به‌طور کلی در میان موضوعات مختلفی که به حوزه فناوری اطلاعات مربوط می‌شود موضوع هک و امنیت اطلاعات کمترین میزان تولید محتوا را داشته است.
وضعیت اینترنت در یکی دو سال اخیر بسیار کلافه‌کننده بوده است. کیفیت اینترنت به‌شدت افت کرده، سرعت آن هم شدیداً کاهش پیدا کرده و در بسیاری از روزها قطع و وصلی‌های مکرر دیوانه‌کننده بوده است. طبیعی است که کاربران وقتی دقیقه‌ها و حتی ساعت‌ها برای آپلود و دانلود صرف می‌کنند یا دقیقه‌های طولانی منتظر بالا آمدن صفحه‌ی «هوم» اینستاگرام‌شان می‌مانند، بالاخره خسته و کلافه شده و به این وضعیت اعتراض کنند.
بررسی‌هایی که لایف‌وب روی محتوای شبکه‌های اجتماعی در حوزه‌ی فناوری انجام داده نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲، ۱۱۱ هزار توهین به اینترنت یعنی کیفیت، سرعت، قطعی و اختلالات آن در توییتر شده است. این ۱۱۱ هزار مورد مجموعاً ۱۲ درصد از توییت‌های مربوط به حوزه‌ی فناوری را تشکیل می‌دهد که توسط ۵۱.۵ هزار کاربر منتشر شده است.
چندین و چند مرتبه تلاش هرروزه برای روشن کردن VPN برای دور زدن فیلترینگ و رسیدن به پلتفرمی که دلخواه کاربر است هم باعث شده میزان قابل توجهی محتوای توهین‌آمیز در مورد فیلترینگ در شبکه‌ی اجتماعی ایکس منتشر شود. در مجموع، بیش از ۲۶ هزار کاربر ۴۰ هزار توهین به فیلترینگ در این شبکه اجتماعی مطرح و منتشر کرده‌اند.
ماجرای فیلترینگ فقط در حد نثار فحش و ناسزا باقی نمانده، کاربران همچنان به دنبال راهی برای اتصال به پلتفرم‌های مورد علاقه و مورد نیازشان هستند. همین موضوع باعث شده تعداد کانال‌های ارائه‌دهنده‌ی پروکسی در تلگرام به ۲۰ هزار مورد برسد. وجود ۲۰ هزار کانال پروکسی در تلگرام «یعنی ۲.۵ درصد از کل تلگرام فارسی ارائه‌دهنده‌ی پروکسی هستند.»
این کانال‌ها معمولاً ممبرهای بسیار زیادی دارند. داده‌های لایف‌وب می‌گوید «در بین کانال‌هایی که بیش از یک میلیون عضو دارند ۱۲ درصد از آن‌ها مرتبط با پروکسی هستند.» پیش از این هم گزارش‌هایی درباره پرمخاطب‌ترین کانال‌های تلگرامی ایرانی همین یافته را تأیید کرده بود.
لایف‌وب برای فهم بهتر تسلط کانال‌های پروکسی بر فضای تلگرام فارسی، ۵ کانال پروکسی با بیشترین عضو را با ۵ کانال خبری که بیشترین عضو را تا پایان سال ۱۴۰۲ داشته‌اند مقایسه کرده است. در همه‌ی شاخص‌های در نظر گرفته‌شده، یعنی میانگین تعداد اعضا، میانگین بازدید هر پست و میانگین تغییرات اعضا در سال ۱۴۰۲، کانال‌های پروکسی آمار بهتری دارند.
داده‌های لایف‌وب نشان می‌دهد در ۵ کانال پروکسی با بیشترین تعداد اعضا میانگین تعداد عضو ۴.۳ میلیون عضو است، در حالی که میانگین تعداد اعضای ۵ کانال خبری دارای بیشترین عضو، ۲.۶ میلیون عضو است.
میانگین بازدید هر پست در کانال‌های پروکسی ۵۹۷ هزار است و در ۵ کانال خبری که بیشترین تعداد عضو را دارند میانگین بازدید برای هر پست ۶۴ هزار مورد است. کانال‌های ارائه‌دهنده‌ی پست که بیشترین تعداد عضو را داشته‌اند در سال ۱۴۰۲ میانگین تغییرات اعضایشان بیشتر از ۶۳۷ هزار مورد بوده و این میانگین تغییرات برای کانال‌های خبری بیش از ۵۲۹ هزار مورد ثبت شده است.
از زمانی که بسیاری از فیلترشکن‌های رایگان از کار افتادند، خرید و فروش VPN بیشتر شد. افزایش نیاز به خرید فیلترشکن باعث گردش مالی قابل توجهی در این حوزه شد که حتی نمایندگان مجلس را هم نسبت‌به این موضوع حساس کرد.
یافته‌های لایف‌وب نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲ در مجموع سه بستر ایکس، تلگرام و اینستاگرام، ۸۹۰ هزار محتوا در مورد خرید یا فروش فیلترشکن منتشر شده است. در طرف مقابل، ۴۷۲ هزار محتوا نیز درمورد فیلترشکن‌های رایگان منتشر شده است. این مقایسه نشان می دهد که بازار فروش فیلترشکن داغ است و هزینه فیلترشکن هم به سایر هزینه‌های زندگی مردم تحمیل شده است.
سرعت اینترنت در ایران مهم‌ترین مشکل کاربران ایکس، اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی بوده است. لایف‌وب توضیح داده است که «کانال‌های تلگرامی فعال در حوزەی فروش فیلترشکن معمولاً برای فروش بیشتر روی موضوع سرعت اینترنت تأکید می‌کنند.» اما به‌جز سرعت، قیمت اینترنت و هزینه‌های آن هم از موضوعاتی بوده که کاربران درباره‌ی آن محتوا منتشر کرده‌اند:
«پس از سرعت، قطعی و اختلال بیشترین میزان محتوا را دارد. هزینە‌ی اینترنت، به‌خصوص پس‌از افزایش قیمت در سال گذشته، تبدیل به موضوع مهمی شد. صحبت از اپراتورها و کیفیت خدمات آن‌ها و دسترسی آزاد و یکسان به اینترنت نیز از موضوعات مهم دیگر است.»
درباره‌ی «هزینه اینترنت» مجموعا ۴۲۱ هزار محتوا و درباره و «اپراتورهای اینترنت و پشتیبانی» در مجموع ۴۱۸ هزار محتوا تولید شده است که در هردو مورد بیشترین میزان محتوا در کانال‌های تلگرامی منتشر شده است. هردو این موضوعات در اینستاگرام بیشتر از ایکس مورد توجه کاربران بوده است. در مورد موضوع «دسترسی و اینترنت آزاد» هم مجموعاً ۲۴۰ هزار محتوا تولید شده که بیشترین آن به‌ترتیب، در کانال‌های تلگرامی، ایکس و اینستاگرام منتشر شده است.
یکی دیگر از مهم‌ترین مسائلی که سال گذشته در حوزه فناوری اتفاق افتاد به حملات سایبری پرتکراری مربوط می‌شد که از سایت و سامانه‌های دولتی گرفته تا کسب‌وکارها را تحت تأثیر قرار می‌داد. هک‌ها و حمله‌های سایبری در اکثر موارد امکان ارائه‌ی سرویس به کاربر را سلب می‌کرد و در بعضی مواقع هم باعث نشت اطلاعات و داده‌های کاربران می‌شد.
بررسی‌های لایف‌وب نشان می‌دهد «سال گذشته ۱۳ هک خبرساز شدند که مهم‌ترین آن هک سامانه سوخت و از کار افتادن پمپ بنزین‌ها بود. هک اسنپ فود و هک تپسی نیز از اخبار مهمی بودند که در سال ۱۴۰۲ ترند شبکه‌های اجتماعی شدند. با توجه به آمار می‌توان گفت که سال پیش به‌طور میانگین هر ماه یک خبر از هک شدن، ترند شبکه‌های اجتماعی بوده است.»
البته همان‌طور که مسئولان هم پیش از این اعلام کرده‌اند، تعداد هک‌ها یا حملات سایبری به سامانهها و پلتفرم‌های داخلی بیش از این تعداد است اما در این گزارش صرفاً به مواردی اشاره شده که بحث‌برانگیز شده و از این جهت مهم‌تر از بقیه حمله‌ها به‌نظر می‌رسند.