اگرچه اکثر خودروهای صفرکیلومتر عرضه شده در کشورمان همچنان از گیربکس‌های دستی استفاده می‌کنند اما تعداد خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک و CVT در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
به گزارش اخبار جدید به نقل از دنده 6،
در قلب هر خودرویی پیشرانه قرار دارد که انرژی شیمیایی سوخت را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند تا به این ترتیب میل‌لنگ بچرخد. پس از آن است که حرکت میل‌لنگ به گیربکس منتقل می‌شود و گیربکس با استفاده از چرخ‌دنده‌های مختلف، نهایتاً باعث به حرکت درآمدن چرخ‌ها و حرکت خودرو می‌شود. با اینکه به‌صورت کاملاً مختصر به چگونگی کارکرد قوای محرکه اشاره کردیم اما تمرکز اصلی ما در این مقاله روی گیربکس است که قدرت تولیدی را از پیشرانه به چرخ‌ها می‌رساند. به منظور تحقق این امر گیربکس معمولاً از دنده‌هایی برای تنظیم گشتاور و سرعت استفاده می‌کند. در خودروهای گیربکس دستی راننده کلاچ را درگیر کرده و دنده‌ها را تعویض می‌کند اما در گیربکس‌های اتوماتیک چندین کامپیوتر و فعال‌کننده این کار را انجام می‌دهند. هر دو نوع گیربکس اتوماتیک معمولی و گیربکس CVT برای راحتی بیشتر راننده طراحی شده‌اند اما طرز کارکرد متفاوتی داشته و تجربه سواری خودروهای مجهز به این دو نوع گیربکس نیز کمی متفاوت است.
همان‌طور که نام گیربکس اتوماتیک نشان می‌دهد، فرایند تعویض دنده‌ها به‌صورت خودکار انجام می‌شود و راننده دخالتی در این کار ندارد. خودروهای دارای گیربکس‌های اتوماتیک بجای کلاچ خارجی از کلاچ‌های داخلی استفاده می‌کنند و این کلاچ‌ها از طریق سیستم هیدرولیکی با کنترل کامپیوتری درگیر می‌شوند. زمانی که پدال گاز را فشار می‌دهید پیشرانه شروع به تولید قدرت کرده و این قدرت از طریق واحد مبدل گشتاور به گیربکس ارسال می‌شود. مبدل گشتاور از قطعاتی همچون توربین و استاتور تشکیل شده است. این قطعات به همراه روغن گیربکس انتقال بهینه قدرت به گیربکس را تضمین می‌کنند. جدای از واحد مبدل گشتاور، سیستم چرخ‌دنده سیاره‌ای نیز در گیربکس اتوماتیک وجود دارد که از چرخ‌دنده مرکزی یا خورشیدی، چرخ‌دنده‌های سیاره‌ای و رینگ بیرونی تشکیل شده است.
این قطعات در کنار یکدیگر نسبت‌های مختلف دنده را ایجاد می‌کنند. با تغییر شرایط راننده از جمله تغییر سرعت خودرو و فشردن یا رها کردن پدال‌های گاز و ترمز، ماژول کنترل گیربکس نسبت دنده مناسب را انتخاب و درگیر می‌کند. معمولاً سیستم هیدرولیکی از چندین کلاچ برای تعویض به موقع دنده‌ها و حفظ پرفورمنس خودرو سود می‌برد.
گیربکس ضریب متغیر پیوسته CVT نیز به شما اجازه می‌دهد بدون دخالت در امر تعویض دنده به رانندگی بپردازید هرچند این کار به روش متفاوتی صورت می‌گیرد. همان‌طور که نام گیربکس نشان می‌دهد، نمونه CVT دارای نسبت‌های دنده بی‌نهایت به منظور ایجاد توازن بین قدرت و سرعت خودروست و با اینکه مفهوم نسبت‌های دنده درباره گیربکس CVT بکار می‌رود اما این نوع گیربکس همانند گیربکس‌های اتوماتیک معمولی به دنده‌های فیزیکی متکی نیست. در خودرویی با گیربکس CVT، قدرت تولیدی پیشرانه از طریق سیستم تسمه و پولی (بجای سیستم چرخ‌دنده سیاره‌ای) راهی گیربکس می‌شود. در این نوع گیربکس یک پولی اصلی به میل‌لنگ متصل است و پولی دوم نیز با شفت ارتباط دارد. تسمه نیز باعث ارتباط این قطعات با یکدیگر می‌شود.
با حرکت خودرو، ماژول کنترل گیربکس و سیستم هیدرولیکی قطر پولی‌ها و موقعیت تسمه اطراف آن‌ها را تنظیم می‌کند تا انتقال قدرت را کنترل نماید. هر ترکیب تسمه و پولی به عنوان نسبت دنده خاص خود عمل خواهد کرد و این چنین است که نسبت‌های دنده بی‌نهایت در گیربکس CVT حاصل می‌شود که نتیجه آن سواری نرم و راحت خودرو خواهد بود.
واحد مبدل گشتاور گیربکس اتوماتیک معمولی به چند برابر کردن گشتاور اولیه پیشرانه کمک می‌کند که نتیجه آن حرکت اولیه نرم‌تر خودرو خواهد بود. به منظور بهینه‌سازی عملکرد وسیله نقلیه در شرایط گوناگون، خودروسازان معمولاً حالت‌های رانندگی همچون کامفورت، اکو، نرمال، اسپرت و… را ارائه می‌کنند. یک گیربکس اتوماتیک تعویض دنده‌های ملموس‌تری داشته و حس سبک یا معکوس کردن دنده‌ها بهتر منتقل می‌شود که این کار به معنی رانندگی درگیر کننده تر و آشناتر برای راننده خواهد بود.
با اینکه گیربکس‌های اتوماتیک معمولی به خاطر راحتی استفاده و قابلیت اطمینان بالا شناخته شده‌اند اما مصرف سوخت بالاتری در مقایسه با گیربکس‌های دستی و CVT دارند. برای کاهش مصرف سوخت در خودروهایی با این نوع گیربکس‌ها شاهد افزایش دنده‌های گیربکس هستیم تا خودرو در سرعت‌های بالا مصرف سوخت کمتری داشته باشد. با اینکه گیربکس‌های یاد شده گران‌تر از انواع CVT هستند، اما هزینه تعمیر و نگهداری آن‌ها کمتر است. اگر گیربکس اتوماتیک معمولی خراب شود تعمیرگاه‌های زیادی برای رفع مشکلات آن‌ها وجود خواهد داشت. نقطه‌ضعف آن‌ها نیز تأخیر در تعویض است که در هنگام شتاب گیری‌های سنگین نمود پیدا می‌کند. علاوه بر این امکان دارد برخی گیربکس‌های اتوماتیک معمولی در یافتن دنده صحیح در شرایط خاص رانندگی سردرگم شوند.
گیربکس‌های CVT مصرف سوخت بهتری را ایجاد می‌کنند و اولویت آن‌ها سواری نرم‌تر است. خود گیربکس CVT سبک‌تر از گیربکس معمولی است و به همین خاطر معمولاً در خودروهای هیبریدی بکار می‌رود. نبود دنده‌های فیزیکی باعث شده گیربکس CVT نسبت دنده‌های ایده آل را حفظ کند که نتیجه آن حذف هرگونه تأخیر در تعویض دنده و یا گیجی گیربکس خواهد بود. به همین خاطر است که خودروهای گیربکس CVT سواری نرم‌تر و راحت‌تری دارند. البته این نوع گیربکس‌ها مناسب رانندگی‌های اسپرت و هیجانی نیستند اما خودروسازان اخیراً پدال شیفترها را روی برخی محصولات خود نصب کرده‌اند که هدف از آن شبیه‌سازی نسبت‌های دنده گیربکس‌های سنتی است تا مدل‌های CVT حسی شبیه خودروهای مرسوم داشته باشند. نکته آخر اینکه گیربکس‌های CVT طول عمر کمتری در مقایسه با گیربکس‌های اتوماتیک معمولی دارند.
به دلیل هزینه‌های تولید و مصرف سوخت کمتر، گیربکس‌های CVT بیش از پیش در خودروهای اقتصادی و ارزان‌قیمت همچون تویوتا کمری، هوندا سیویک و هیوندای النترا نصب می‌شوند. خودروهای دیگری همچون میتسوبیشی میراژ، نیسان ورسا و شورولت ترکس هم دارای چنین گیربکسی هستند. در واقع تا زمانی که به دنبال گیربکس اتوماتیک به خصوصی نباشید، به احتمال زیاد گیربکس CVT پاسخگوی نیازهای شما خواهد بود. گیربکس‌های اتوماتیک مبدل گشتاور به دلیل هزینه‌های تولید بالا در خودروهای ارزان‌قیمت دیده نمی‌شوند. البته برخی خودروها همچون هیوندای سوناتا، تویوتا راو ۴ و فورد موستانگ دارای گیربکس اتوماتیک معمولی هستند.