دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا با تهدید به اعمال تعرفه ۱۰۰ درصدی بر کالا‌های کشورهای بریکس، به جنگ دلارزدایی رفت اما کارشناسان هشدار داده‌اند که این اقدام ممکن است به جای مهار رقبا، به تضعیف دلار جهانی و نارضایتی مردم آمریکا از وی منجر شود.
به گزارش اخبار جدید به نقل از اقتصاد معاصر؛
رقابت‌های اقتصادی بین ایالات متحده و کشورهای نوظهور به اوج خود رسیده است، دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا، هدف تازه‌ای برای سیاست‌های اقتصادی و تجاری خود پیدا کرده و آن نیز گروه بریکس (BRICS) است.
گروه بریکس که شامل ۹ کشور کلیدی از جمله برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، اتیوپی، ایران، مصر و امارات متحده عربی است، به عنوان رقیب نظم غربی شناخته می‌شود. این در حالی بوده که سیاست جدید ترامپ برای مقابله با یکی از اهداف کلیدی این گروه یعنی دلارزدایی، اکنون به موضوعی داغ در محافل سیاسی و اقتصادی تبدیل شده است.
یکی از اهداف اصلی گروه بریکس، کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تجارت‌های بین‌المللی و استفاده از ارز‌های محلی مانند یوان چین، روبل روسیه و روپیه هند بود. این روند که به «دلارزدایی» (De-dollarization) معروف شده، تلاش می‌کند که کشورهای بریکس را از فشار‌های اقتصادی آمریکا و سلطه دلار آزاد کند اما این موضوع برای ترامپ که همواره از دلار به عنوان یک سلاح اقتصادی استفاده می‌کند، غیرقابل‌قبول است.
ترامپ اخیرا در یک پیام در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «ما به تعهدی از این کشورها نیاز داریم که نه ارز جدیدی برای بریکس ایجاد کنند و نه از هیچ ارز دیگری برای جایگزینی دلار قدرتمند آمریکا حمایت کنند. در غیر این صورت، آنها با تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی مواجه خواهند شد و باید با بازار فوق‌العاده آمریکا خداحافظی کنند.»
اگر این تهدید به تعرفه ۱۰۰ درصدی بر کالا‌های وارداتی از کشورهای بریکس اجرا شود، می‌تواند تحولات بزرگی در تجارت جهانی ایجاد کند.
تعرفه ۱۰۰ درصدی به این معنا است که قیمت هر کالای وارداتی از کشورهای بریکس در کشور مقصد دو برابر خواهد شد. به عنوان مثال، اگر یک خودروی وارداتی از هند ۱۲،۰۰۰ دلار قیمت داشته باشد، تعرفه‌ای معادل ۱۲،۰۰۰ دلار نیز به آن اضافه می‌شود و به همین سبب، قیمت این خودرو در بازار آمریکا به ۲۴،۰۰۰ دلار خواهد رسید.
این سیاست به عنوان سلاح اصلی ترامپ در مذاکرات تجاری شناخته می‌شود. وی پیش‌تر نیز این سیاست را علیه کانادا، مکزیک و چین اعمال کرده و به نوعی از آن، به عنوان اهرم فشار استفاده کرده است. برای مثال وقتی جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا با تهدید تعرفه ۲۵ درصدی ترامپ مواجه شد، برای مذاکره به فلوریدا سفر کرد و به توافق جدیدی با ترامپ رسید اما این بار، شرایط متفاوت خواهد بود، چراکه بریکس، کانادا نیست.
کشورهای بریکس، ۴۰ درصد از جمعیت جهان، ۳۷ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان و ۲۳ درصد از تجارت جهانی را در اختیار دارند. این کشورها، نه فقط بازار‌های بزرگی دارند، بلکه رهبران آنها (مانند شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین) برخلاف ترودو، چندان به فشار‌های سیاسی خارجی واکنش مثبت نشان نمی‌دهند.
البته اکثر کشورهای بریکس تاکنون واکنش خاصی نسبت به این تهدید نشان نداده‌اند اما روسیه با اظهاراتی تند، به این تهدید واکنش نشان داد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین با اعلام اینکه تهدید ترامپ می‌تواند روند دلارزدایی را تسریع کند، گفت:«اگر ایالات متحده از نیروی اقتصادی برای مجبور کردن سایر کشورها به استفاده از دلار استفاده کند، این اقدام باعث می‌شود تا کشورهای بیشتری به فکر استفاده از ارز‌های ملی بیفتند.»
وی همچنین تاکید کرد که جذابیت دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی کاهش یافته است.
این موضوع به رویکرد‌های تحریمی ایالات متحده علیه کشور‌هایی مانند روسیه و ایران مربوط می‌شود که دسترسی آنها به سیستم‌های پرداخت دلاری مانند سوئیفت (SWIFT) را مسدود کرده است.
ترامپ معتقد است که تعرفه‌ها فقط به کشورهای صادرکننده آسیب می‌زند اما واقعیت چیز دیگری است. تعرفه‌ها منجر به افزایش قیمت کالا‌ها برای مصرف‌کنندگان آمریکایی نیز خواهند شد. به عنوان مثال، قیمت یک خودروی وارداتی ازکشورهای بریکس در آمریکا دو برابر می‌شود که بار مالی آن مستقیما بر دوش مصرف‌کنندگان آمریکایی خواهد بود. یکی دیگر از مشکلات ترامپ، تفاوت مواضع اعضای بریکس در مورد دلارزدایی است. چین و روسیه، پیش‌رو در این ایده هستند اما هند تاکنون از سیاست دلارزدایی حمایت نکرده است. البته هند به دنبال جهانی‌سازی روپیه بوده، نه جایگزینی دلار.
در همین راستا نیز اس‌جی شانکار، وزیر امور خارجه هند صراحتا اعلام کرده که هند هیچ برنامه‌ای برای تضعیف دلار ندارد.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که بهترین گزینه ترامپ، همکاری با کشورهای همفکر خواهد بود. استفاده بیش از حد از دلار به عنوان سلاح اقتصادی، کشورها را به جایگزین کردن ارز‌های ملی ترغیب می‌کند. مسدود کردن دسترسی کشورها به سیستم‌های پرداخت دلاری یا بلوکه کردن ذخایر ارزی، انگیزه کشورهای دیگر برای ایجاد جایگزین‌های جدید را بیشتر می‌کند. روسیه نیز در این زمینه هشدار داده بود.
روس‌ها بر این باورند که اگر ترامپ همچنان به تهدیدهای اقتصادی ادامه دهد، ممکن است که کشورها به اجماع جهانی برای دلارزدایی برسند؛ اجماعی که تاکنون وجود نداشته است.
این نکته نیز مهم بوده که تهدیدهای ترامپ در درازمدت می‌تواند به ضرر دلار باشد، زیرا کشورهای بیشتری به فکر یافتن ارز‌های جایگزین خواهند افتاد. اگرچه ممکن است تا در کوتاه‌مدت، طرح ترامپ نتیجه‌بخش باشد اما در بلندمدت، این تهدید‌ها باعث اتحاد بیشتر میان کشورهای بریکس برای کاهش وابستگی به دلار خواهد شد. از این‌رو، برخی از تحلیلگران هشدار داده‌اند که سیاست‌های ترامپ ممکن است به افول نقش دلار در اقتصاد جهانی منجر شود؛ موضوعی که واشنگتن سال‌هاست برای جلوگیری از آن تلاش می‌کند.
مهدی خورسند، کارشناس اقتصاد بین‌الملل، پیش از این در این‌باره گفته بود: آمریکا ذات و ماهیتش با تهدید اقتصادی کشورهای دنیا آن هم با ابزار دلار عجین شده است، وقتی اقتصادهای نوظهور دنیا را به اعمال تعرفه ۱۰۰درصدی تهدید می‌کند قاعدتا بخش بزرگی از آن ضربه به اقتصاد آمریکا برمی‌گردد.
به گفته این کارشناس بین‌الملل «نظام بین‌الملل نظام تجارت آزاد است.سازمان تجارت جهانی ساختارش براساس مزیت نسبی است؛ یعنی همه کشورها نمی‌توانند همه‌‌چیز را تولید کنند. کشورها براساس مزیت‌های نسبی تولیداتی را انجام می‌دهند و در قالب قوانین سازمان تجارت جهانی مبادله تجاری دارند. به بیان دیگر وقتی حرف از تعرفه صد درصدی به میان می‌آید، بخش بزرگی از لطمات آن به اقتصاد آمریکا وارد می‌شود».
خورسند معتقد است: «تهدیدهای ترامپ رفتار پولی و مالی کشورهای جنوب جهانی را رادیکال‌تر می‌کند؛ اینها برای چهارچوب رفتاری خود در حوزه بریکس نوعی کاتالیزور داشتند که با تهدیدهای آمریکا موضع‌گیری تندی داشته باشند و آمریکایی‌ها قمار زیانباری را مرتکب شدند».
وی گفته است: «بریکس در بدو کار قرار دارد. در پس جنگ جهانی اول و دوم کسی تصور نمی‌کرد که روزی پوند کنار گذاشته شود و دلار جایش را بگیرد. هیچ‌کسی تصور نمی‌کرد هیچ ارزی بتواند جای قدرت افسانه‌ای انگلیس و پوند را بگیرد ولی به راحتی کنار گذاشته شد و دلار جایگزین پوند شد. اگر تاریخ اقتصاد بین‌الملل را مطالعه کنیم می‌بینیم که اینها شدنی است».
خورسند می‌گوید: «بریکس، تلاشی برای عبور از نظام تک قطبی اقتصادی است. به بیان دیگر باید یک توقع متناسب با توان و ظرفیت این گروه از بریکس داشته باشیم. بریکس یک سیستم موازی با سوئیفت است با این حال واحد پولی بریکس (بریک) هنوز سازوکارش اعلام نشده و باید ببینیم چقدر عملیاتی می‌شود».
به نظر می‌رسد که بریکس برخلاف کشوری مثل کانادا، تسلیم فشار‌های ترامپ نشود. به همین دلیل، این ماجرا احتمالا به یکی از چالش‌های بزرگ اقتصادی در دوران ریاست جمهوری ترامپ تبدیل خواهد شد.