پشت پرده ماجرای جنجالی دیجی کالا چیست؟ | توهین به مقدسات یا حجاب؟

پرونده‌ای که از هفته گذشته برای دیجی کالا در شبکه‌های اجتماعی باز شده بود در نهایت به دادستانی تهران رسید. رویداد ۲۴ در این گزارش جزییات این پرونده و پشت پرده آن را بررسی کرده است.

به گزارش اخبار جدید به نقل از رویداد۲۴؛ میزان، خبرگزاری وابسته به قوه قضاییه از اعلام جرم دادستانی تهران علیه دیجی کالا خبر داده است. این رسانه نوشته «به دلیل انتشار تصاویر توهین‌آمیز به مقدسات از برخی محصولات ارائه شده در سایت دیجی‌کالا، علیه این سایت اعلام جرم شد.»

آن گونه که در این گزارش آمده، دادستانی تهران علیه دیجی‌کالا اعلام جرم کرده و در همین رابطه پرونده قضایی در دادسرای عمومی و انقلاب تهران تشکیل شده است.

ماجرای شکایت از دیجی کالا چه بود؟

دادستانی تهران درباره جزییات پرونده توضیحی نداده، اما گزارش رسانه‌های نزدیک به دولت و نهاد‌های امنیتی و همچنین واکاوی پرونده سازی برخی کاربران اصولگرای شبکه‌های اجتماعی به روشن شدن پرونده کمک کرده است.

پرونده دیجی کالا از هفته گذشته در شبکه‌های اجتماعی مطرح شد. برخی کاربران موسوم به «ارزشی» در توییتر اقدام به انتشار تصاویری از مدل‌های مختلف کفش از یک برند ایرانی و طرح‌های مختلف لیوان دسته دار کردند. این کاربران مدعی شدند که این برند‌ها در انتخاب اسامی کفش و ماگ، قصد توهین به مقدسات داشته اند.

یک منبع آگاه در گفتگو با خبرگزاری فارس، وابسته به نهاد‌های نظامی گفته «دلیل این اعلام جرم، فروش وسایلی از جمله کفش، ماگ و … با القاب مقدس اهل بیت (ع) توسط دیجی کالا بود.»

خبرگزاری تسنیم وابسته به نهاد‌های نظامی گزارشی نوشته و از «وجود برخی تصاویر» حرف زده که «معلوم نیست کدام نهاد مسئول و ناظر خود را موظف به برخورد با این هنجارشکنی می‌داند». این رسانه از دستگاه‌های قضایی و نظارتی خواسته بود در این خصوص تصمیم گیری کنند.

ایرنا خبرگزاری وابسته به دولت نوشته «در روز‌های اخیر در فضای مجازی تصاوری از عرضه برخی کالا‌ها در بستر این سکو منتشر شد که نشان می‌داد، نظارتی بر عرضه محصولات مغایر با باور‌های فرهنگی و اعتقادی مردم از طریق این پلتفرم اینترنتی وجود ندارد.»

روابط عمومی دیجی کالا در گفتگو با رویداد ۲۴ ارتباط اعلام جرم دادستانی تهران به موضوع فروش محصولات ماگ و کفش توسط این شرکت را تایید کرده است.

دیجی کالا طی بیانیه‌ای «ضمن تاسف فراوان و عذرخواهی از مردم شریف ایران بابت وجود کالا‌های یک فروشنده خاص که شائبه توهین به مقدسات را به وجود آورده»، گفته تمام اقدامات نظارتی را برای حذف کالا‌ها و «عدم تکرار این اتفاق» انجام خواهد داد.

بر همین اساس هم دیجیکالا محصولات ماگ و کفش دردسرساز را را غیرفعال کرده و فروشنده آن‌ها را ممنوع الفعالیت کرده است.

در پی اعلام جرم دادستانی، تصاویری از یک دیوارنوشته منتشر شده که ظاهرا در اطراف محل شرکت دیجی کالا بوده است. در این دیوار نوشته‌ها دیجی کالا مساوی با «حرام کالا» خوانده شده و با لحنی تهدید آمیز گفته شده «توهین به مقدسات خط قرمز ماست. به سراغ تک تک کارمندان می‌آییم.»

امام جمعه شهر قدس هم در خطبه نماز جمعه این هفته خود گفته «برخی مجموعه‌های اقتصادی مانند دیجی کالا در تبلیغات اجناس و پول درآوردن حرمت‌شکنی می‌کنند که از دستگاه قضایی خواستار رسیدگی و برخورد داریم.»

پشت پرده شکایت از دیجی کالا چیست؟

در مورد موضوع شکایت از دیجی کالا چند نکته حائز اهمیت است. نخست اینکه موضوع مورد مناقشه از نظر افکارعمومی هیچ جنبه توهین آمیزی به مقدسات ندارد. برای مثال در موضوع تصاویر چاپ شده روی لیوان‌های دسته دار، اسامی انتخاب شده به صورت رندوم، طیف گسترده‌ای از اسامی دخترانه و پسرانه را شامل شده است. طبیعی است که یک برند تجاری برای حداکثرسازی فروش خود سعی میکند اسامی را انتخاب کند که بیشترین پراکندگی را در جامعه هدف داشته باشد.

بر اساس آمار سازمان ثبت احوال کشور در سال گذشته اسامی «نورا، ماهلین، فاطمه، هانا و رستا و محمد، امیرعلی، آراد، علی و آیهان پنج اسم دخترانه و پسرانه‌ای هستند که بیشترین فراوانی را بین متولدین ایران داشتند.»

بنابراین انتخاب این اسامی پرتکرار ایرانیان برای یک برند تجاری که فروش محصولاتش منوط به یکسان بودن نام محصول با نام افراد است، طبیعی‌ترین و منطقی‌ترین استراتژی فروش است. کما اینکه اسامی دیگری که هیچ ارتباطی با نام معصومان نداشته هم با همین هدف بر روی محصولات گذاشته شده است.

موضوع بعدی، هدف قرار دادن دیجی کالاست. بررسی‌های رویداد ۲۴ نشان می‌دهد محصولاتی که دیجی کالا بابت فروش آن‌ها تحت پیگرد قانونی قرار گرفته، هم اکنون در پلتفورم‌های دیگر از جمله «باسلام» در حال خرید و فروش است.

از سوی دیگر دیجیکالا یک «مارکت پلیس» است. در چنین بازارهایی، فروشندگان قادرند طی قراردادی با پلتفورم، محصولات خود را به فروش برسانند و نظارت پلتفورم بر محصولات (به جز در مواردی که محصولات به صورت علنی غیرقانونی باشند، مانند مواد مخدر یا داروها)، پسینی است. به این معنا که بعد از قرار گرفتن آن‌ها بر روی سکوی فروش، دیجیکالا وارد عمل شده و محتوای محصول را مورد بررسی قرار می‌دهد و اگر به این نتیجه برسد که محصول مشکل قانونی ندارد، آن را از روی پلتفورم حذف نخواهد کرد.

در مورد این محصولات هم با توجه به توضیحات داده شده هیچ شائبه‌ای دال بر مشکل زا بودن محصولات وجود نداشته و از آنجایی که این محصولات در پلتفورم‌های دیگر هم در حال خرید و فروش بوده اند، هیچ اقدامی برای نظارت مضاعف بر روی محتوای آن‌ها صورت نگرفته است؛ بنابراین به نظر می‌رسد موضوع برخورد با دیجی کالا صرفا به موضوع محصولات کفش و ماگ مرتبط نبوده باشد.

فارس توضیح دیگری داده که به روشن شدن ماجرا کمک می‌کند. این رسانه در گزارشی که درباره اعلام جرم دادستانی علیه دیجیکالا نوشته، گفته «پیش از این کارکنان دیجی کالا در سالگرد اغتشاشات ۱۴۰۱ اقدام به هنجارشکنی و انتشار تصاویر بی‌حجاب کارکنان خود کرده بود.»

این اولین بار نیست که دیجی کالا به دلیل موضوع حجاب دچار دردسر شده است. مرداد ماه امسال برای کارمندان زن دیجی کالا پرونده‌ای قضایی تشکیل شد و نیرو‌های اداره اماکن فراجا، با مراجعه به ساختمان اداری دیجی کالا، این ساختمان را به دلیل سرباز زدن شماری از کارکنان زن این فروشگاه آنلاین از حجاب اجباری «پلمب» کردند. در سال جاری بسیاری از شرکت‌های نوآور و خلاق در عرصه خدمات اینترنتی به بهانه عدم رعایت حجاب، یکی پس از دیگری تعطیل شدند. اپلیکیشن کتاب طاقچه و شرکت خدمات بیمه ازکی از جمله این شرکت‌ها بودند.

ثریا رضایی مدیرتوسعه شرکت مایکت مرداد ماه امسال به دلیل انتشار عکس بدون حجاب در محل کار، از مقابل در دفتر بازداشت شد.

نتیجه افزایش فشار به کسب و کار‌ها در دو سال اخیر را می‌توان در آمار مهاجرت مدیران و کارکنان شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌ها مشاهده کرد. رصدخانه مهاجرت از آمار مهاجرت ایرانیان در پژوهش اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد مجموعا ۷۷ درصداستاراپ‌ها اعلام کرده‌اند تمایل خیلی زیاد به مهاجرت دارند.

استارت آپ‌هایی که از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی و سرعت پایین اینترنت جان سالم بدر برده بودند، یکی پس از دیگری از دم تیغ حجاب و عفاف میگذرند و تعطیل می‌شوند. کسب و کار‌های دیگر از جمله رستوران‌ها و کافه‌ها هم به طور روزانه درگیر باز و بسته شدن پلمپ به دلایل مشابه اند. به نظر می‌رسید سیاست‌های جریان تندرو برای مقابله با مهاجرت جنبه صوری دارد و آنچه نیت قلبی نیروهای افراطی است، مهاجرت قشری از جامعه است که با ایدئولوژی و رویکرد‌های جمهوری اسلامی نسبتی ندارد.

از سوی دیگر، مهاجرت این قشر بدون فایده هم نیست. با خروج استارت‌آپ‌های مستقل، رقیب کسب و کارهای مشابهی که با بودجه‌های دولتی یا وابستگی‌های حاکمیتی ایجاد شده‌اند از بازار بدر خواهد شد و به این ترتیب می‌توان گفت عبارت «هرکس اعتقاد ندارد جمع کند از ایران برود» یک بار از زبان مجری صدا و سیما بیان شد و به نظر می‌رسد به سیاست رسمی تبدیل شده است.