انتقاد معلمان از سؤالات دشوار و غیراستاندارد نهایی

روز یکشنبه ۶ خرداد امتحانات هماهنگ کشوری پایه نهم برای درس علوم برگزار شد اما دشواری سؤالات ارائه شده نه تنها دانش‌آموزان که اینبار معلمان را هم شوکه کرد!

شوکه شدن دانش‌آموزان با امتحان علوم

دشواری سؤالات علوم تا جایی بود که برخی معلمان از شوکه شدن دانش‌آموزان در حین جلسه امتحان سخن می‌گویند.

به نظر می‌رسد عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین المللی تیمز و پرلز و سطح پایین نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی حداقل در بازه زمانی ۵ سال اخیر مسؤلان وزارت آموزش و پرورش را برآن داشته تا با تغییر رویکرد و طراحی امتحانات هماهنگ در پایان هر دوره تحصیلی به دنبا محک سطح علمی دانش‌آموزان باشند.

پس‌لرزه‌های امتحانات نهایی

از سوی دیگر پس‌لرزه‌های برگزاری امتحانات نهایی در سه پایه دوره متوسطه دوم، دانش‌آموزان پایه نهم را هم درگیر کرده است و آنها برای آشنایی با سؤالات امتحانات نهایی پایه دهم، سطح دشوارتری از سؤالات را در امتحانات هماهنگ کشوری پایه نهم تجربه می‌کنند.

دو پرسش از مسئولان

البته این رویکرد در بازه زمانی فعلی از دو حیث قابل تأمل است:

نخست آنکه رهبر انقلاب اردیبهشت سال ۱۴۰۱ بر ضرورت ارائه علم نافع در مدارس تأکید و در این رابطه اعلام کردند: «الان در دبیرستان‌ها و شاید دبستان‌های ما دانش‌هایی تدریس می‌شود که هیچ فایده‌ای به حال امروز و آینده دانش‌آموز ندارد؛ یک ذهنیاتی است که یادشان هم می‌رود، در هیچ مسئله زندگی به این‌ها کمک نمی‌کند، این‌ها را شناسایی و حذف کنید. علم نافع آن علمی است که بتواند استعداد جوان و نوجوان را شکوفا کند»

در چنین شرایطی که باید رویکرد نظام آموزشی کشور در همین راستا تغییر کند و حتی مسئولان وعده تحولاتی در کتاب‌های درسی با هدف ارائه علم نافع را داده‌اند، تصمیماتی که نمونه آن را در برگزاری امتحانات نهایی مشاهده کردیم در تناقض با این هدف مهم است.

دوم؛ در شرایطی که معلمان هنوز برای تدریس به این شیوه آموزش ندیده‌اند و طبیعتاً تدریس برای دانش‌آموزان به شیوه مفهومی انجام نمی‌شود چگونه سؤالات امتحانات به شیوه تحلیلی طراحی می‌شود؟ آیا بازنده اصلی ماجرا دانش‌آموزان نیستند؟ تبعات این موضوع و تأثیر منفی آن در به مخاطره انداختن سلامت روان دانش‌آموزان به عنوان نسل آینده کشور مورد توجه مسئولان نظام آموزشی کشور است؟

نادیده گرفتن سلامت روان دانش‌آموزان

شیوه طراحی سؤالات با اعتراض معلمان علوم پایه نهم هم همراه شده است و برخی از آنها این روش را به مخاطره انداختن سلامت روان میلیون‌ها دانش‌آموز آن هم در حساس‌ترین بازه سنی یعنی دوره نوجوانی می‌دانند که در نهایت می‌تواند منجر به افسردگی نسل آینده کشور شود!

انتقاد معلمان به طراحی سؤالات دشوار و غیراستاندارد نهایی

آقای کاشانی یکی از معلمان درس علوم در یکی از مدارس غیرانتفاعی تهران است که با انتقاد نسبت به طراحی دشوار سؤالات امتحانات هماهنگ کشوری علوم پایه نهم به تسنیم می‌گوید: امسال برای نخستین بار امتحان درس علوم به صورت کشوری برگزار شد. به نظر می‌رسد برای سنجش سطح علمی دانش‌آموزان و وضعیت آموزش در کشور دروس علوم، ریاضی و ادبیات پایه نهم را به صورت کشوری برگزار کردند.

وی افزود: پیش از امسال اغلب معلمان نمونه سوالات امتحانات نهایی استانی را با دانش‌آموزان تمرین می‌کردند و برای معلمان مشخص بود که سوالات طراحی شده شامل سطوح دانش، آگاهی و تحلیل است و سطح سوالات عمدتاً ساده و متوسط و تعداد سوالات مفهومی محدود بود.

این معلم علوم پایه نهم با اشاره به طراحی سوالات بسیار دشوار که بر خلاف عرف مرسوم طراحی سوالات بود، گفت: وقتی معلم به دانش‌آموزان می‌گوید که سوالات امتحانات اینگونه طراحی می‌شود طبیعتاً آنها مطالعه خود را بر این اساس قرار می‌دهند اما در امتحانات علوم با تعداد زیادی از سوالات تحلیلی مواجه شدند در حالیکه آموزش‌های ارائه شده در مدارس هم دانش‌آموزان را برای پاسخگویی به سوالات تحلیلی آماده نمی‌کند.

کاشانی بیان کرد: در حال تصحیح برگه‌های امتحانات دانش‌آموزان هستم و کاملاً مشخص است که سطح سوالات بالاتر از سطح کتاب درسی است و این باعث شده تا دانش‌آموزان نتوانند به سؤالات پاسخ دهند در حالیکه ارائه سوالات دشوار و تحلیلی در امتحانات باید درصدبندی باشد و نمی‌توان به هر میزان که طراحان تمایل داشتند سوالات دشوار در امتحانات ارائه کرد.

نگرانی برای امتحانات بعدی

وی با اشاره به اینکه سوالات امتحانات نهایی درس علوم معلمان را هم غافلگیر کرد چه برسد به دانش‌آموزان متذکر شد: حداقل انتظار این بود که آموزش و پرورش نمونه‌ای از سوالات امتحانات کشوری را اسفند ماه برای معلمان پایه نهم ارسال می‌کرد تا آنها با طرز تفکر طراحان سوال آشنا شوند و دانش‌آموزان را هم در این مسیر آماده کنیم.

این معلم پایه نهم مطرح کرد: هم‌اکنون دانش‌آموزان پایه نهم نگران امتحانات دروس فارسی و ریاضی هستند و اگر این سبک از سوالات ادامه یابد، ریزش نمرات دانش‌آموزان بسیار زیاد خواهد بود.

تغییر رویکرد در ارزیابی دانش‌آموزان

در همین ارتباط محسن زارعی؛ رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش درباره دشواری سوالات امتحانات هماهنگ کشوری درس علوم گفت: هدف آزمون‌های هماهنگ دوره ابتدایی و متوسطه اول این است تا اهداف برنامه درسی که مبتنی بر شایستگی‌های پایه است، محقق شود همچنین در ارزشیابی باید حد تسلط دانش‌آموز مشخص شود بنابراین آزمون‌های هماهنگ کشوری به صورت عملکردی طراحی شد.

وی افزود: آزمون‌های هماهنگ کشوری با هدف سنجش شایستگی‌های پایه دانش‌آموزان طراحی شده است و طبیعی است که در ابتدا تغییری در ساختار رخ ندهد بنابراین به طراحان سوالات اعلام کردیم با رویکرد آزمون عملکردی و مبتنی بر کتاب درسی طراحی سوال انجام شود.

به معلمان اطلاع داده بودیم!

رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش متذکر شد: بسیاری از معلمان هنوز با این روش آشنا نیستند در حالیکه به معلمان پایه نهم اطلاع رسانی شده بود طراحی سوالات امتحانات هماهنگ کشوری بدین شیوه است از سوی دیگر دانش‌آموزان پایه نهم با شیوه طراحی سوالات امتحانات نهایی در پایه دهم آشنا می‌شوند.

زارعی در پاسخ به این پرسش که معلمان علوم پایه نهم می‌گویند، نمونه سوالات برای آشنایی آنها با شیوه طراحی سوالات در اختیارشان قرار نگرفته بود، گفت: دوره آموزشی آشنایی با آزمون‌های عملکردی برگزار شد همچنین در بخشنامه‌ای برای معلمان تشریح کردیم که آزمون عملکردی چگونه است.

وی ادامه داد: معلمان آموزش دیده‌اند تا مبتنی بر شایستگی تدریس کنند و ارزشیابی مستمر هم باید بر همین اساس باشد اما اشکال کار این است که این روش به فراموشی سپرده شده و اکنون تلاش می‌کنیم اهداف برنامه درسی مبنا قرار بگیرد.

فعلا نمی‌توان درباره دشواری سوالات سخن گفت!

رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که آیا سوالات تحلیل هم می‌شوند تا اگر سوالی دارای اشکال بود، شناسایی و حذف شود، افزود: سال گذشته در امتحانات نهایی پایه دوازدهم تمام سوالات را تحلیل کردیم و نتایج تحلیل را امسال در اختیار طراحان سوالات امتحانات نهایی قرار دادیم همچنین گروه‌های آموزشی، سوالات طراحی شده را بررسی می‌کنند و اگر تشخیص داده شود سوالی اشکال دارد در راهنمای تصحیح ذکر خواهد شد.

وی در پایان متذکر شد: تشخیص میزان دشواری سوالات فعلاً امکان پذیر نیست و نمی‌توان براساس نظرات افراد مدعی شد که سوالات دشوار است، پس از اعلام نتایج امتحانات هماهنگ کشوری پایه نهم می‌توانیم درباره دشواری سوالات اظهارنظر کنیم.