جزئیات آزمایش موفق واکسن HIV (ایدز)

اخیرا یک واکسن جدید مورد آزمایش قرار گرفته که توانسته آنتی‌بادی‌های مورد نیاز برای مقابله با HIV را، هرچند در سطح پایین، تولید کند. این اولین و البته مهم‌ترین گام به سوی پیشگیری از عفونت ناشی از این بیماری است. محققان امیدوارند این آزمایش در جهت تولید واکسن HIV موثر واقع شود.از زمان ظهور HIV در سال 1983 تاکنون 85 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده و حدود 40 میلیون نفر در سراسر جهان جان خود را از دست داده‌اند.

به گزارش اخبار جدید؛ در حالی که داروی پیشگیری از مواجهه با نام PrEP می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به HIV را کاهش دهد، اما نیاز به مصرف روزانه دارد. تاکنون محققان موفق به تولید واکس HIV که تاثیر طولانی‌مدت یا محافظت دائمی ارائه کند نشده‌‌اند.

یک واکسن تجربی که در دانشگاه دوک توسعه یافته، توانسته است نوع نادری از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را در گروه کوچکی از افراد شرکت‌کننده در یک کارآزمایی بالینی در سال 2019 تحریک کند.

چند سال پیش، تیمی از Scripps Research و International AIDS Vaccine Initiative (IAVI) نشان دادند که تحریک سلول‌های پیش‌ساز برای تولید این آنتی‌بادی‌های نادر در افراد امکان‌پذیر است. مطالعه دانشگاه دوک یک گام فراتر رفته و این آنتی‌بادی‌ها را، هرچند در سطح پایین، تولید کرده است.

واکسن‌ها با آموزش سیستم ایمنی بدن برای شناسایی یک ویروس یا عامل بیماری‌زا کار می‌کنند. آن‌ها چیزی شبیه به ویروس را معرفی می‌کنند—مثلاً یک قسمت از آن یا نسخه‌ای ضعیف‌شده از آن—و با این کار، سلول‌های B بدن را تحریک می‌کنند تا آنتی‌بادی‌های محافظ تولید کنند. این آنتی‌بادی‌ها باقی می‌مانند تا زمانی که فرد با ویروس واقعی مواجه شد، سیستم ایمنی بدن آماده حمله باشد.

در حالی که محققان توانستند واکسن‌های کووید-19 را در عرض چند ماه تولید کنند، ایجاد واکسنی علیه HIV بسیار چالش‌برانگیزتر بوده است. مشکل، ماهیت منحصر به فرد ویروس است. HIV به سرعت جهش می‌یابد، به این معنی که می‌تواند به سرعت سیستم ایمنی بدن را دور بزند. همچنین ظرف چند روز ، به ژنوم انسان نفوذ کرده و از سیستم ایمنی پنهان می‌شود.

آنتی‌بادی‌های خاصی که محققان به آن‌ها علاقه‌مند هستند، آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده گسترده نامیده می‌شوند که می‌توانند نسخه‌های مختلف ویروس را شناسایی و مسدود کنند. به دلیل طبیعت شکل‌پذیر HIV، دو نوع اصلی از HIV وجود دارد و هر یک دارای چندین سویه است. یک واکسن مؤثر باید بسیاری از آن‌ها را هدف قرار دهد.

برخی از افراد مبتلا به این بیماری طی سال‌ها آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده گسترده تولید می‌کنند؛ اما به نظر کافی‌ نیست. این آنتی‌بادی‌های خاص توسط سلول‌های B غیر عادی و پر جهشی هستند که در واکنش به تغییرات ویروس در بند ایجاد می‌شوند.

هاینز می‌گوید: «این‌ها آنتی‌بادی‌های عجیبی هستند. بدن آن‌ها را به راحتی تولید نمی‌کند.»

هاینز و همکارانش سعی کردند این فرآیند را در افراد سالم و HIV-منفی تسریع کنند. واکسن آن‌ها از مولکول‌های مصنوعی استفاده می‌کند که بخشی از پوشش خارجی HIV، یا همان ناحیه خارجی غشای پروگزیمال، را تقلید می‌کنند. این ناحیه حتی در حین جهش ویروس پایدار باقی می‌ماند. آنتی‌بادی‌های علیه این ناحیه می‌توانند بسیاری از سویه‌های HIV در حال گردش را مسدود کنند.

این آزمایش بر روی 20 شرکت‌کننده‌ای که HIV منفی بودند انجام شد. از این تعداد 15 نفر دو دوز از چهار دوز و پنج نفر دیگر سه دوز از واکسن تجربی را دریافت کردند.

آزمایش وقتی متوقف شد که یکی از شرکت‌کنندگان واکنش آلرژیک غیرتهدید‌کننده‌ای نشان داد. محققان دریافتند که این واکنش به احتمال زیاد به دلیل یک افزودنی در واکسن بوده که قصد دارند در آزمایشات آینده آن را حذف کنند.

با این حال، آن‌ها دریافتند که دو دوز از واکسن برای القای سطح پایینی از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده گسترده در عرض چند هفته کافی بود. چراکه سلول‌های B در حالت توسعه باقی ماندند تا بتوانند به جهش‌ها ادامه دهند و همراه با ویروس تکامل یابند. محققان آنتی‌بادی‌ها را بر روی نمونه‌های HIV در آزمایشگاه آزمایش کردند و دریافتند که آن‌ها توانستند بین ۱۵ تا ۳۵ درصد از آن‌ها را خنثی کنند.

هدف‌گیری نواحی بیشتر از پوشش ویروس می‌تواند پاسخ قوی‌تری ایجاد کند. هاینز می‌گوید گام بعدی طراحی واکسنی با حداقل سه مؤلفه است که هر کدام به نواحی مختلف ویروس هدف قرار دهند. هدف این است که سلول‌های B را به خنثی‌کننده‌های بسیار قوی‌تری تبدیل کنیم. هاینز می‌گوید: «ما قصد داریم به جلو حرکت کنیم و بر آنچه آموخته‌ایم، بنا کنیم.»

بارتون هاینز، مدیر موسسه واکسن انسانی دوک، می‌گوید: «هدف بعدی طراحی واکسنی با حداقل سه مؤلفه است که هر کدام بتوانند نواحی مختلف ویروس را مورد هدف قرار دهند. ما قصد داریم به جلو حرکت کنیم و بر آنچه آموخته‌ایم، متکی هستیم.

این موفقیت علمی امیدواری جدیدی برای دستیابی به واکسنی مؤثر برای HIV ایجاد کرده و نشان می‌دهد که شاید در آینده نزدیک بتوان با این ویروس خطرناک به طور مؤثرتری مقابله کرد.